Creatieve Mythe #3.
Creativiteit is out of the box
Waarin ik in 5 blogs een aantal reacties op mijn
artist in residency doorneem, en die ‘vertaal’ in het ontmaskeren van mythes
over creativiteit…
Dit wordt trouwens een lange blog.
Dus voor al diegene zonder zin, puf of tijd: hier de
wrap-up:
Out of the box handelen is overrated! Zeker voor
kunstenaars en creativiteit!
Om werkelijk het verschil te kunnen maken, om zaken
anders te doen en patronen te doorbreken moet je bij tijd en wijle juist in die
box kruipen. Jouw eigen box welteverstaan! Alleen dán komt je creativiteit
werkelijk tot wasdom!
Tóch nieuwsgierig naar íets meer nuance?
Gewoon verder lezen dan…
 |
| Detail van het buitenlandschap bij schilderij de Heilige Sint Hiëronimus van Da Messina, 1474 |
“Lekker daar in Frankrijk, lekker helemaal los… Helemaal
out of the box aan de slag zeker?”
Deze opmerking was ook (net als alle andere) zéker
goed bedoeld.
Maar nee, ik ben niet, vóóral niet zelfs, out of the
box bezig. Integendeel.
Ik kan er lang ‘omheen’ kletsen maar ik gooi um er
gewoon in:
Out of
the box denken is zwaar overrated!
Vaak
maakt het meer stuk dan dat het helpt
In ieder geval in relatie tot creativiteit!
Want daarmee wordt het vaak mee gelijk
gesteld!
Out of the box wordt veelal vertaald als
lekker gek doen. Effe hélemaaal buiten de lijntjes. Aan
iets hélemaal anders doen. Lekker ongedwongen. Op de kop. Weljaaa. Verplichte
kost tijdens heisessies. Groepen zwepen elkaar lekker op, Toe maar joh, ‘t
maakt niet uit. Normaal is al gek genoeg, maar nú éffe NIET! Van die dingen.
Of, om het bij mijn eigen wereldje te houwen, het
beeld van de kunstenaar, wereldvreemde Flippo. Zo’n gast, die gewoon lekkerrrr
zijn ding doet in zijn atelier… helemaal lossss. Sooo out of the box!
Of de ‘Doe es lekker gek joh’ opzwepend
brullende trainerguru tijdens een lekker fris creatief congres waarin iedereen
in pak vooral zít en consumeert en dus helemaal niet gek doet! alhoewel, tis
maar van welke kant je het bekijkt. Alles om
de gemoederen even lekker op te schudden nietwaar?
Maar, en ik hoor het je bijna denken, hoe zit
het dan met die andere klassieker?:
Als je doet wat je altijd deed, krijg je
wat je altijd kreeg.
Klopt. Klopt zeker! En dat is écht niet altijd
slecht. Het maakt dat we, in onze dagelijks omgang met dingen, weten waar we aan toe zijn. Het maakt
leven en dingen voorspelbaar en berekenbaar...
Ik bedoel maar, toch prettig dat je niet in je
favoriete café hoeft uit te leggen wat je het liefste drinkt. Gewoon die
dubbele espresso mét een glaasje water. En dat die dan bij je binnenkomst al op
de bar staat…
Met doen wat je altijd doet, krijg je op een bepaalde
manier óók ervaring. Echter, die ervaring kan je ook in de weg zitten.
Als blijkt dat die ervaring niet (meer) genoeg is. En
dus zeker als het je beperkt terwijl er júist grensverleggende oplossingen van
je worden gevraagd.
“We can’t solve problems by using the same
kind of thinking we used when we created them”,
zei Einstein.
Dussss, hoe zit dat dan?
Als het écht anders moet, als er een doorbraak nodig
is, is vragen om ‘out-of-the-box’ te denken echt niet zo gek toch?
Inderdaad niet. Out of the box denken kán heel goed
een breekijzer zijn om vastgeroeste patronen die ons niet meer tot dienst staan
te doorbreken. Om afscheid te nemen van onze comfortabele normen, waarden en
denkpatronen.
Maar hoe zit dat dan met die relatie met creativiteit?
Wellicht moet ik me iets specifieker uitdrukken,qua richting. Ik bedoel; straks
lijkt het nog alsof ik het hele gegeven van out of the box denken en handelen
als onzinnig en overrated van de tafel wil schuiven, en dat is het zeker niet.
Laat ik het dus persoonlijk houden.
Want dáár is het me in deze blog om te doen is, hoe
het in relatie met mijn handelen als kunstenaar
zit.
Als ik als kunstenaar vorm geef aan mijn creativiteit.
Ben ik dan out of the box bezig? Lekkeeeerrrr los?
Nee!
Dit schilderij van Antonello da Messina van de
heilige Sint Hiëronimus in zijn studeerkamer verbeeldt het voor mij treffend...
Binnen zit Hiëronimus. Geconcentreerd
bezig.
Ik lees dit schilderij in 2 lagen.
Allereerst vanuit de fysieke werkelijkheid. Hij zit
daar echt, de ruimte is realistisch. Hij heeft het licht van buitenaf nodig om
te kunnen doen wat hij doet. Voor dat zicht heeft hij echter geen rechtstreeks
zicht op buiten nodig. Het zou maar afleiden.
De ruimte zelf is gigantisch en bestaat uit
meerdere ruimtes, of gangen. Echter in het perspectief leidt alles naar die
kleine verhoging met maar ruimte voor 1 bureautje, voor 1 man. Op de andere
ruimtes hebben we weinig zicht. Rechts in beeld staat nog de leeuw, die kijkt
naar buiten, als een soort waker (ooit haalde Hiëronimus een doorn uit
de poot van de leeuw, sindsdien vergezelde de leeuw hem als metgezel en
waker).
Daarnaast bekijk ik de ruimtes ook vanuit een
mentaal perspectief. Alles in het beeld is gericht op die ene ruimte waarin
alles samenkomt wat hij nodig heeft.
Er zijn meerdere ruimtes. Dus meerdere geestelijke gemoedstoestanden,
maar die van de concentratie is verlicht.
Op de grens tussen binnen en buiten staat een pauw.
Een pauw is drager van meerdere betekenissen. Het eeuwige leven, maar óók als
symbool van ijdelheid. Ik lees de pauw als een soort waarschuwing om alert te
blijven voor valse ideeën en waan.
Alles binnen dit schilderij is gericht op de
aandacht en de concentratie van Jerome. We kunnen hem zien, maar hij maakt geen
contact met ons. Hij is geconcentreerd.
Deze man “is ergens anders”.
Deze man “is ergens anders”.
In dit beeld onderscheidt het interieur zich
sterk van het exterieur. Het omliggende landschap heeft hier puur de functie
als verbeelder van het “relatieve” onbestuurbare buiten,
dat nu geen invloed heeft op de concentratie van het binnen.
Hier zit iemand heel erg ín the box!
En zo is het ook met creativiteit. Met mij als
kunstenaar. Als ik me als kunstenaar wérkelijk wil uitdrukken moet ik daarvoor
naar binnen. Echt wat zeggen, of verbeelden in mijn geval, vraagt dat je
afweegt, overdenkt, bespiegelt. Vertragen in plaats van versnellen. Tijd met
dingen doorbrengen ipv hop hop hop iets uitproberen zoals zo’n trainerguru
dan brult. Denken en overwegen is een interne aangelegenheid. Dat gedijt
niet bij constante “lekker buiten de lijntjes” gedrag! Het is in constante
dialoog zijn met jezelf en dáár echt de tijd voor nemen.
Waarom me dit beeld zo raakt, is dat het naar mijn
mening uitdrukt dat om werkelijk creatief te zijn, out of the box denken en
doen, contra productief is.
Júist als je je wilt verhouden tot het landschap, die
wereld buiten je, moet je je er bij tijd en wijle juist voor afsluiten.
Niks out of the box, ín die box.
Dusss, me terugtrekken in mijn atelier. Fysiek buiten het het omliggende landschap.
Maar ook mental even “buiten’ de waan stappen. Niet gek doen, harder
schreeuwen, buiten de lijntjes gaan, maar stiller worden!
‘Separating the signal from the noise”
zoals ik ooit ergens las, maar nu niet meer weet
waar ook alweer;
Het creatief en scheppend vermogen van een
kunstenaar wordt (ook) bepaald door zijn vermogen tot kaderen. Te ordenen.
Creativiteit gaat juist verloren vanuit totale
vrijheid. Als álles mag en kan wáár begin je dan? Je bent al verdwaald eer je
begonnen bent! Creativiteit is (ook) gebaat bij focus!
Om mijn kunstenaarsschap, en dus ook mijn
creativiteit vorm te geven moet ik in die box!
Kunstenaar zijn is al out
of the box genoeg!
